Γεντιανή (Gentiana) Η γεντιανή
(Αγριοκαπνός, Αγγλικά: Bitter Root, Bitterwort, Gentian Root, Feltwort,
Field Gentian) είναι γένος φυτών που περιλαμβάνει 400 είδη μερικά από τα
οποία είναι Gentiana punctata, Gentiana verna, Gentiana asclepiadea και
Gentiana pneumonantha, Gentiana acaulis με κυριότερο την Gentiana lutea
(Γεντιανή η κίτρινη), που ανήκουν στην οικογένεια των Γεντιανωδών
(Gentianaceae).
Ιστορια
Είναι πολυετής πόα με ύψος που φτάνει το 1m με παχιά, κυλινδρική, ζαρωμένη, διακλαδιζόμενη ρίζα που είναι καφέ εξωτερικά και κίτρινη εσωτερικά. Τα ακέραια, άμισχα φύλλα τους διατάσσονται αντίθετα κατά μήκος του βλαστού ή σχηματίζουν ρόδακα στη βάση του. Τα φυτά αυτά έχουν τετραμερή ή πενταμερή άνθη, με συμπέταλη, χοανοειδή ή κωδωνοειδή, έλλοβη στεφάνη, σε ποικίλα χρώματα: μπλε, μοβ, κόκκινο, κίτρινο ανάλογα με την ποικιλία. Το φυτό είναι συνηθισμένο στην Κεντρική και Νότια Ευρώπη, κυρίως στα Πυρηναία Όρη και στις Άλπεις και βρίσκεται συνήθως σε υψόμετρο 3000-5000m.
Το όνομα της το πήρε από το Βασιλιά Γένθιο (181-168 π.Χ.) της Ιλλυρίας ο οποίος σύμφωνα με το μύθο ανακάλυψε ότι η χρήση του έριχνε τον πυρετό. Σύμφωνα με το Διοσκουρίδη ήταν κατάλληλη για την αντιμετώπιση δαγκωμάτων φιδιών και κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα χρησιμοποιήθηκε για την περιποίηση τραυμάτων και πληγών. Ο Διοσκουρίδης την ονομάζει και «ρίζα κενταύρου», γιατί είχε πολλές θεραπευτικές ιδιότητες που πιθανόν να χρησιμοποίησε και ο κένταυρος Χείρων. Ένα είδος, η Gentiana asclepiada που με τη σειρά της έχει πάρει τ' όνομα του Ασκληπιού, φυτρώνει ακόμα σήμερα σε πολλά υγρά μέρη και ιδιαίτερα στο Πήλιο, πατρίδα του Χείρωνα και τόπο των βοτανολογικών σπουδών του Ασκληπιού. Χρησιμοποιήθηκε ακόμα σαν συστατικό ενός ποτού των αλχημιστών που ονόμαζαν «theriac», ενός γιατρικού πάσας νόσου η συνταγή του οποίου ήταν υψίστης μυστικότητας. Οι κινέζοι χρησιμοποιούν στις συνταγές τους είτε την G. macrophylla που την ονομάζουν Qin Jiao ή την G. Scarab που την ονομάζουν Long Dan Cao για τις διεγερτικές ιδιότητες που κατέχει. Σε μερικές περιοχές της Ευρώπης από την ρίζα της φτιάχνουν οινοπνευματώδες ποτό με το όνομα «Οίνος Γεντιανής».
Θεραπευτικες ιδιότητες.
Η ρίζα της χρησιμοποιείται από αιώνες σαν πικρό βότανο, που διεγείρει τις γαστρικές εκκρίσεις και τις εκκρίσεις της χολής, αυξάνοντας την οξύτητα των γαστρικών υγρών και έτσι διευκολύνοντας την πέψη.
Επίσης, όπως και οι υπόλοιποι πικροί παράγοντες δρα στο καρδιαγγειακό σύστημα, μειώνοντας το ρυθμό και τον όγκο του καρδιακού παλμού.
Η δρόγη είναι ιδιαίτερα χρήσιμη σε περιπτώσεις εξασθένισης του οργανισμού από χρόνιες ασθένειες, αλλά και σε όλες τις περιπτώσεις ατονίας, αδυναμίας του πεπτικού συστήματος και έλλειψη όρεξης.
Η ρίζα είναι ανθελμινθικό, αντιφλεγμονώδες, αντισηπτικό, πικρό τονωτικό, χολαγωγό, εμμηναγωγό, αντιπυρετικό, ψυκτική ουσία και στομαχικό.
Έχει ακόμα αντιπυρετικές ιδιότητες εξ' αιτίας της γεντιοπιρίνης που μοιάζει με την κινίνη και ενδείκνυται όταν υπάρχει ανορεξία, νωθρότητα του πεπτικού συστήματος, δυσπεψία και τυμπανισμό.
Οι πικρές ουσίες που περιέχει είναι σεκοϊριδοειδή, αμαρογεντίνη, αμαροσβερίνη, τρισακχαρίτης γεντιανόση, που είναι πικρές ουσίες ενώ το κίτρινο χρώμα της ρίζας οφείλεται στις ξανθόνες, γεντισίνη, ισογεντισίνη και γεντιίνη. Τέλος, αποτελείται από φυτοστερόλες, φαινολικά οξέα, πηκτίνη, ολιγοσακχαρίτες και το αλκαλοειδές γεντιανίνη.
Η ρίζα του φυτού έχει και εμπορική αξία, καθώς χρησιμοποιείται στη βιομηχανία ηδύποτων για την παρασκευή διαφόρων πικραντικών ποτών (μπίτερ) και λικέρ.
Σημείωση: Η ως άνω παρουσίαση του φυτού, σε καμμία περίπτωση δεν αποτελεί συνταγή. Η συμβουλή ειδικού κρίνεται απαραίτητη πριν από την χρήση του φυτού.
http://www.ellinikabaharika.gr
