Βρώμη- Οφέλη για την υγεία και κίνδυνοι από την κατανάλωσή της

 


Η βρώμη ανήκει στα δημητριακά και είναι γνωστή επιστημονικά ως Avena sativa. Η βρώμη καλλιεργείται κυρίως στη Βόρεια Αμερική και την Ευρώπη. Είναι μια πολύ καλή πηγή ινών, ειδικά β-γλυκάνης και έχει υψηλή περιεκτικότητα σε βιταμίνες, μέταλλα και αντιοξειδωτικά.

Η βρώμη είναι η μοναδική πηγή μιας ιδιαίτερης ομάδας αντιοξειδωτικών που ονομάζονται αβενανθραμίδες, που πιστεύεται ότι έχουν σημαντικά προστατευτικά αποτελέσματα έναντι των καρδιακών παθήσεων.

Εξαιτίας των ωφέλιμων επιπτώσεών της στην υγεία, όπως η μείωση της γλυκόζης και της χοληστερόλης, η βρώμη έχει αποκτήσει ιδιαίτερο επιστημονικό ενδιαφέρον.

Η βρώμη συνήθως συμπιέζεται σε νιφάδες και μπορεί να καταναλωθεί ως έχει, σε αρτοσκευάσματα, σε ψωμί, σε μούσλι και σε διάφορα άλλα προϊόντα. Το πίτουρο βρώμης (αποτελείται κυρίως από το πλούσιο σε ίνες εξωτερικό φλοιό των κόκκων) καταναλώνεται συχνά ξεχωριστά σε διάφορες συνταγές, σε μούσλι ή σε αρτοσκευάσματα.

Διατροφικά στοιχεία

Η βρώμη έχει ισορροπημένη διατροφική σύνθεση και μια μερίδα (30 γραμμάρια) βρώμης περιέχει 117 θερμίδες. Η ωμή βρώμη αποτελείται κατά βάρος από 66% υδατάνθρακες, 17% πρωτεΐνη, 7% λίπος και 11% ίνες.

Ο παρακάτω πίνακας περιέχει λεπτομερείς πληροφορίες σχετικά με τα θρεπτικά συστατικά της βρώμης:

Διατροφικά στοιχεία: Βρώμη ωμή, ανά 100 γραμμάρια
Θερμίδες 389
Νερό 8%
Πρωτεΐνες 16.9 g
Υδατάνθρακες 66.3 g
Σάκχαρα -
Ίνες 10.6 g
Λίπη 6.9 g
Κορεσμένα 1.22 g
Μονοακόρεστα 2.18 g
Πολυακόρεστα 2.54 g
Ωμέγα-3 0.11 g
Ωμέγα-6 2.42 g
Trans λιπαρά -

 

Υδατάνθρακες

Οι υδατάνθρακες αποτελούν το 66% της βρώμης. Η βρώμη έχει πολύ χαμηλή περιεκτικότητα σε σάκχαρα, ενώ μόνο το 1% προέρχεται από τη σακχαρόζη. Περίπου το 11% των υδατανθράκων της βρώμης είναι φυτικές ίνες και το 85% αποτελείται από άμυλο.

Άμυλο

Το άμυλο, το συστατικό με την υψηλότερη περιεκτικότητα στη βρώμη, αποτελείται από μεγάλες αλυσίδες μορίων γλυκόζης. Το άμυλο της βρώμης είναι διαφορετικό από το άμυλο που βρίσκεται σε άλλα δημητριακά επειδή έχει υψηλότερη περιεκτικότητα σε λίπος και υψηλότερη ικανότητα δέσμευσης του νερού.

Υπάρχουν τρεις τύποι αμύλου στη βρώμη, σε σχέση με την ευκολία στην πέψη τους.

  • Το ταχέως αφομοιούμενο άμυλο (7%), το οποίο διασπάται γρήγορα και απορροφάται ως γλυκόζη.
  • Το αργά αφομοιούμενο άμυλο (22%), το οποίο διασπάται και απορροφάται αργότερα.
  • Το ανθεκτικό άμυλο (25%), το οποίο λειτουργεί σαν ένα είδος ίνας. Το ανθεκτικό άμυλο δεν διασπάται, τροφοδοτεί τα φιλικά βακτήρια του εντερικού μικροβιώματος και βελτιώνει την υγεία του εντέρου.
Ίνες

Η βρώμη περιέχει περίπου 11% ίνες. Η πλειονότητα των ινών στη βρώμη είναι διαλυτές και αποτελούνται κυρίως από ίνες που ονομάζονται βήτα-γλυκάνες. Η βρώμη περιέχει επίσης αδιάλυτες ίνες, συμπεριλαμβανομένης της λιγνίνης, της κυτταρίνης και της ημικυτταρίνης.

Η βρώμη περιέχει περισσότερες διαλυτές ίνες σε σχέση με τα υπόλοιπα δημητριακά, με αποτέλεσμα ο οργανισμός να οδηγείται  σε βραδύτερη πέψη, αυξημένο κορεσμό και καταστολή της όρεξης.

Οι βήτα-γλυκάνες είναι μοναδικές μεταξύ των ινών, καθώς μπορούν να σχηματίσουν ένα ιξώδες διάλυμα (που μοιάζει με πηκτή) σε σχετικά χαμηλή συγκέντρωση. Στην ωμή, ολικής αλέσεως βρώμη, η ποσότητα β-γλυκάνης κυμαίνεται από 2.3-8.5%, ευρισκόμενη κυρίως στο φλοιό της.

Οι β-γλυκάνες είναι γνωστό ότι μειώνουν τα επίπεδα χοληστερόλης και αυξάνουν την απέκκριση των χολικών οξέων στο έντερο. Πιστεύεται επίσης ότι προκαλούν μείωση των επιπέδων του σακχάρου και της ινσουλίνης μετά από γεύμα πλούσιο σε υδατάνθρακες.

Η καθημερινή κατανάλωση β-γλυκανών έχει αποδειχθεί ότι μειώνει τη χοληστερόλη, ιδιαίτερα την «κακή» LDL χοληστερόλη και συνεπώς μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο καρδιακής νόσου.

Πρωτεΐνες

Η βρώμη αποτελεί καλή πηγή ποιοτικής πρωτεΐνης, που κυμαίνεται από 11-17% κατά ξηρό βάρος, το οποίο είναι υψηλότερο από τα περισσότερα δημητριακά. Η κύρια πρωτεΐνη στη βρώμη ονομάζεται αβεναλίνη (80%), η οποία δεν απαντάται σε κανένα άλλο δημητριακό ενώ μοιάζει με ορισμένες πρωτεΐνες των οσπρίων.

Μια δευτερεύουσα πρωτεΐνη είναι μια προλαμίνη που ονομάζεται αβενίνη και η οποία μοιάζει με τη γλουτένη του σιταριού. Ωστόσο, η καθαρή βρώμη θεωρείται ασφαλής για τους περισσότερους ανθρώπους με δυσανεξία στη γλουτένη.

Λίπη

Η βρώμη ολικής αλέσεως περιέχει περισσότερο λίπος από τα υπόλοιπα δημητριακά, κυμαινόμενο από 5-9%. Αποτελείται κυρίως από ακόρεστα λιπαρά οξέα.

Βιταμίνες και ιχνοστοιχεία

Η βρώμη έχει υψηλή περιεκτικότητα σε πολλές βιταμίνες και μέταλλα. Τα σημαντικότερα είναι:

  • Μαγγάνιο: Το ιχνοστοιχείο αυτό είναι σημαντικό για την ανάπτυξη και τον μεταβολισμό του οργανισμού.
  • Φώσφορος: Ένα σημαντικό μέταλλο για την υγεία των οστών και τη συντήρηση όλων των ιστών.
  • Χαλκός: Ένα σημαντικό μέταλλο που συχνά λείπει από τη διατροφή δυτικού τύπου. Θεωρείται σημαντικό για την υγεία της καρδιάς.
  • Σίδηρος: Ως συστατικό της αιμοσφαιρίνης, της πρωτεΐνης υπεύθυνης για τη μεταφορά του οξυγόνου στο αίμα, ο σίδηρος είναι απολύτως απαραίτητος στην ανθρώπινη διατροφή.
  • Σελήνιο: Ένα σημαντικό αντιοξειδωτικό στοιχείο, συμμετέχει για διάφορες διεργασίες στο σώμα. Τα χαμηλά επίπεδα σεληνίου έχουν συσχετιστεί με αυξημένο κίνδυνο πρόωρου θανάτου και εξασθένιση της ανοσολογικής και νοητικής λειτουργίας.
  • Μαγνήσιο: Συχνά λείπει από τη διατροφή, αυτό το στοιχείο είναι σημαντικό για πολλές διεργασίες στο σώμα.
  • Ψευδάργυρος: Ένα μέταλλο που συμμετέχει σε πολλές χημικές αντιδράσεις στο σώμα και είναι σημαντικό για τη γενική υγεία.
  • Βιταμίνη Β1: Επίσης γνωστή ως θειαμίνη, αυτή η βιταμίνη βρίσκεται σε πολλά τρόφιμα, συμπεριλαμβανομένων των δημητριακών, των φασολιών, των ξηρών καρπών και του κρέατος.

Η βρώμη περιέχει επίσης σε μικρότερες ποσότητες τις βιταμίνες Φυλλικό (φυσική βιταμίνη Β9), Νιασίνη, Παντοθενικό Οξύ και Βιταμίνη Β6. Επίσης ενώ περιέχει μικρές ποσότητες Καλίου, δεν περιέχει καθόλου Νάτριο.

Οφέλη της βρώμης για την υγεία

Μελέτες επιβεβαίωσαν επανειλημμένα ότι η βρώμη, είτε ως νιφάδες είτε ως πίτουρο, μπορεί να μειώσει τα επίπεδα χοληστερόλης, γεγονός που μπορεί με τη σειρά του να μειώσει τον κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών παθήσεων. Η βρώμη μπορεί επίσης να μειώσει την υψηλή αρτηριακή πίεση και μειώνει τον κίνδυνο παχυσαρκίας και σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2.

1. Η βρώμη μπορεί να μειώσει τη χοληστερόλη

Οι καρδιακές παθήσεις είναι η κύρια αιτία θανάτου παγκοσμίως. Η υψηλή χοληστερόλη του αίματος είναι ένας σημαντικός παράγοντας κινδύνου για την καρδιακή νόσο, ιδιαίτερα η οξειδωμένη LDL χοληστερόλη. Πολλές μελέτες έχουν δείξει την αποτελεσματικότητα της βρώμης στη μείωση των επιπέδων χοληστερόλης στο αίμα, η οποία οφείλεται κυρίως στην περιεκτικότητά τους σε β-γλυκάνες.

Έχουν προταθεί δύο μηχανισμοί για τον τρόπο μείωσης της χοληστερόλης από τη βρώμη.

Πρώτον, η β-γλυκάνη μπορεί να επιβραδύνει την απορρόφηση των λιπών και της χοληστερόλης αυξάνοντας το ιξώδες του πεπτικού περιεχομένου.

Δεύτερον, η β-γλυκάνη δεσμεύει τα πλούσια σε χοληστερόλη χολικά οξέα στο έντερο (τα χολικά οξέα παράγονται από το συκώτι για να βοηθήσουν στην πέψη). Στη συνέχεια η β-γλυκάνη τα μεταφέρει κατά μήκος του γαστρεντερικού συστήματος και τελικά εκτός σώματος. Κανονικά, τα χολικά οξέα ανακυκλώνονται (επαναπορροφώνται) στο πεπτικό σύστημα, αλλά η β-γλυκάνη αναστέλλει αυτή τη διαδικασία ανακύκλωσης, οδηγώντας σε μειωμένα επίπεδα χοληστερόλης στο αίμα.

Είναι πλέον αποδεκτό ότι η κατανάλωση τροφίμων που περιέχουν τουλάχιστον 3 γραμμάρια β-γλυκάνης ημερησίως, μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών παθήσεων.

2. Βρώμη και διαβήτης τύπου 2

Ο επιπολασμός του διαβήτη τύπου 2 έχει αυξηθεί δραματικά τα τελευταία χρόνια. Ο διαβήτης τύπου 2 χαρακτηρίζεται από την ανώμαλη ρύθμιση του σακχάρου στο αίμα, συνήθως ως αποτέλεσμα της μειωμένης ευαισθησίας στην ορμόνη ινσουλίνη.

Οι β-γλυκάνες, οι διαλυτές ίνες από τη βρώμη, έχουν δοκιμαστεί σε ασθενείς με διαβήτη τύπου 2 και παρουσίασαν ευεργετικές επιδράσεις στον έλεγχο σακχάρου αίματος. Οι μέτριες ποσότητες βήτα-γλυκανών από βρώμη έχουν αποδειχθεί ότι μετριάζουν τόσο τα επίπεδα της γλυκόζης του αίματος όσο και την απόκριση της ινσουλίνης μετά από γεύματα πλούσια σε υδατάνθρακες.

Σε ασθενείς με διαβήτη τύπου 2 και σοβαρή αντίσταση στην ινσουλίνη, μια 4 εβδομάδων διαιτητική παρέμβαση με βρώμη, οδηγεί σε μείωση κατά 40% της δοσολογίας ινσουλίνης που απαιτείται για τη σταθεροποίηση των επιπέδων σακχάρου στο αίμα.

Πολλές μελέτες δείχνουν ότι οι βήτα-γλυκάνες μπορεί να μεταβάλλουν ευνοϊκά την ευαισθησία στην ινσουλίνη, καθυστερώντας ή εμποδίζοντας την εμφάνιση του διαβήτη τύπου 2.

Το βράσιμο της βρώμης μειώνει την αντιδιαβητική της δράση, αλλά μπορεί να αποκατασταθεί σε σημαντικό βαθμό εάν αλεσθεί πριν το μαγείρεμα.

3. Βρώμη και παχυσαρκία

Το αίσθημα κορεσμού διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην ενεργειακή ισορροπία. Πρακτικά μας σταματάει από το φαγητό και μας εμποδίζει να φάμε πάλι μέχρι να επιστρέψει η πείνα.

Η διαταραχή στο αίσθημα κορεσμού έχει συσχετιστεί με την παχυσαρκία και τον σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2. Σε μια μελέτη που κατατάσσει 38 κοινά τρόφιμα με βάση την επίδραση τους στο αίσθημα κορεσμού, η βρώμη κατατάσσεται 3η συνολικά και 1η στα τρόφιμα πρωινού (η βραστή πατάτα ήταν στην 1η θέση της συνολικής κατάταξης).

Οι υδατοδιαλυτές ίνες, όπως οι β-γλυκάνες, μπορούν να αυξήσουν την κορεσμό καθυστερώντας την εκκένωση του στομάχου, αυξάνοντας τη διάταση του στομάχου και προωθώντας την απελευθέρωση των ορμονών κορεσμού. Μελέτες σε ανθρώπους έδειξαν ότι η βρώμη, πλούσια σε β-γλυκάνες, μπορεί να αυξήσει το αίσθημα κορεσμού και να μειώσει την όρεξη σε σύγκριση με τα υπόλοιπα έτοιμα δημητριακά πρωινού καθώς και άλλους τύπους διαιτητικών ινών.

Εκτός από το αυξημένο αίσθημα κορεσμού, η βρώμη έχει χαμηλή περιεκτικότητα σε θερμίδες και περιέχει πολλές φυτικές ίνες και άλλα θρεπτικά συστατικά, καθιστώντας τη μια εξαιρετική προσθήκη σε μια αποτελεσματική δίαιτα για την απώλεια βάρους και τη διατήρηση βέλτιστων επιπέδων υγείας.

4. Βρώμη και δίαιτα χωρίς γλουτένη

Η δίαιτα χωρίς γλουτένη είναι η μόνη λύση για άτομα που πάσχουν από κοιλιοκάκη, καθώς και για πολλούς ακόμη με ευαισθησία και δυσανεξία στη γλουτένη. Η βρώμη δεν περιέχει γλουτένη, αλλά ένα παρόμοιο είδος πρωτεΐνης, που ονομάζεται αβενίνη.

Κλινικές μελέτες έχουν δείξει ότι η κατανάλωση μέτριας ή ακόμη και μεγάλης ποσότητας καθαρής βρώμης, μπορούν να γίνουν ανεκτές από τους περισσότερους ασθενείς με κοιλιοκάκη. Η βρώμη έχει αποδειχθεί ότι ενισχύει τη θρεπτική αξία των δίαιτας χωρίς γλουτένη, αυξάνοντας τόσο την πρόσληψη ιχνοστοιχείων όσο και ινών.

Το μεγαλύτερο πρόβλημα με τη βρώμη σε μια δίαιτα χωρίς γλουτένη είναι η επιμόλυνση της με σιτάρι, επειδή η βρώμη συχνά επεξεργάζεται στις ίδιες εγκαταστάσεις με άλλα δημητριακά. Ως εκ τούτου, είναι σημαντικό για τους ασθενείς με κοιλιοκάκη να τρώνε μόνο βρώμη που έχει πιστοποιηθεί ως «καθαρή» ή «χωρίς γλουτένη» και που αφορά μόνον τον τρόπο παρασκευής της.

5. Άλλα οφέλη για την υγεία από την κατανάλωση βρώμης

Η χορήγηση βρώμης σε νεογνά, πριν φθάσουν στην ηλικία των 6 μηνών, έχει συσχετιστεί με μειωμένο κίνδυνο ανάπτυξης άσθματος παιδικής ηλικίας.

Ορισμένες μελέτες δείχνουν ότι η βρώμη μπορεί να ενισχύσει το ανοσοποιητικό σύστημα, ενισχύοντας την ικανότητα του οργανισμού να καταπολεμά τα μικρόβια, τους ιούς, τους μύκητες και τα παράσιτα.

Σε ηλικιωμένους, η κατανάλωση ινών από πίτουρο βρώμης μπορεί να βελτιώσει την ποιότητα ζωής και να μειώσει την ανάγκη για καθαρκτικά.

Ανεπιθύμητες ενέργειες

Η βρώμη είναι συνήθως καλά ανεκτή, χωρίς αρνητικές επιδράσεις σε υγιή άτομα.

Τα ευαίσθητα στην αβενίνη άτομα μπορεί να παρουσιάσουν δυσμενή συμπτώματα παρόμοια με εκείνα της δυσανεξίας στη γλουτένη και θα πρέπει να αποκλείσουν τη βρώμη από τη διατροφή τους.

Η βρώμη μπορεί να μολυνθεί με άλλα δημητριακά, όπως το σιτάρι, το κριθάρι και τη σίκαλη, καθιστώντας την ακατάλληλη για άτομα με κοιλιοκάκη (δυσανεξία στη γλουτένη) ή αλλεργία στα υπόλοιπα δημητριακά. Είναι σημαντικό για άτομα που είναι αλλεργικά ή δυσανεκτικά στο σιτάρι ή άλλους τύπους δημητριακών, να αγοράζουν μόνο βρώμη που έχει πιστοποιηθεί ως ελεύθερη επιμολύνσεων.

Τροφική δυσανεξία

Στην Οικογένεια Αγρωστωδών (Poaceae) περιλαμβάνονται: Κριθάρι, Σιτάρι, Σίκαλη, Βρώμη, Καλαμπόκι, Ρύζι, Σακχαροκάλαμο, Λεμονόχορτο, Μπαμπού, Κεχρί και επίσης από πλευράς ελέγχου της τροφικής δυσανεξίας και η Γλουτένη.

Η Βρώμη (23) (Avena sativa) χρησιμοποιείται μετά τον τεμαχισμό των καρπών της σε νιφάδες ή πίτουρο ή ως αλεύρι. Η βρώμη τρώγεται κυρίως ως έχει και μπορεί ακόμη να χρησιμοποιηθεί και ως συστατικό σε συνταγές ζαχαροπλαστικής, όπως για παράδειγμα σε γλυκά βρώμης, μπισκότα και ψωμί βρώμης. Μπορεί να αλεστεί σε αλεύρι και χρησιμοποιείται στην παραγωγή μπισκότων, επειδή όμως έχει πολύ χαμηλή περιεκτικότητα σε πρωτεΐνες που μοιάζουν με τη γλουτένη, δεν είναι κατάλληλη για την παρασκευή ψωμιού. Μπορεί να καταναλωθεί σε δημητριακά πρωινού (σκέτη, μούσλι, κρανόλα). Στην Αγγλία η βρώμη χρησιμοποιείται για την παρασκευή μπύρας και του πόριτζ. Ο σπόρος μπορεί να φυτρώσει και να χρησιμοποιηθεί σε σαλάτες (φύτρα). Η βρώμη είναι το πιο θρεπτικό από όλα τα δημητριακά. Έχει υψηλή περιεκτικότητα σε βιταμίνες Β1, Β2 και Ε και μέταλλα. Το αλεύρι βρώμης αναστέλλει το τάγγισμα και χρησιμοποιείται ως πρόσθετο σε τρόφιμα όπως τα φυτικά έλαια και μαργαρίνες. Η βρώμη είναι επίσης ένα από τα βασικά συστατικά του ουίσκι. Οι ψημένοι σπόροι βρώμης χρησιμοποιούνται ως υποκατάστατο του καφέ. Από τη βρώμη λαμβάνεται επίσης βρώσιμο έλαιο και χρησιμοποιείται στην παρασκευή των δημητριακών πρωινού. Η βρώμη είναι συχνά ένα σημαντικό συστατικό σε καλλυντικά, κρέμες και καθαριστικά του δέρματος.

Δεν έχουν ακόμα χαρακτηριστεί αλλεργιογόνα από τη βρώμη. Αναμένονται εκτεταμένες διασταυρούμενες αντιδράσεις μεταξύ των διαφορετικών ειδών του γένους καθώς και με άλλα είδη της οικογένειας Poaceae. Το μέγεθος των διασταυρούμενων αντιδράσεων είναι στενά συνδεδεμένο με την ταξινομική τους σχέση και φαίνεται να ισχύει η εξής σειρά συγγένειας: σιτάρι, τριτικάλε, σίκαλη, κριθάρι, βρώμη, ρύζι και αραβόσιτος. Υπάρχουν στη βρώμη σε πολύ χαμηλή συγκέντρωση διάφορες πρωτεΐνες που μοιάζουν με γλουτένη και πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι δεν υφίστανται ανεπιθύμητα συμπτώματα σε ασθενείς με κοιλιοκάκη, ακόμα και μετά από χρόνια κατανάλωση βρώμης. Η βρώμη είχε προηγουμένως ενοχοποιηθεί ως δημητριακό που επηρεάζει τα άτομα με κοιλιοκάκη. Πρόσφατες μελέτες έχουν δείξει ότι η τακτική κατανάλωση μέτριων ποσοτήτων βρώμης είναι ασφαλής και καλά ανεκτή από ενήλικες με κοιλιοκάκη και ερπητοειδή δερματίτιδα. Ωστόσο, υπάρχουν ανησυχίες γιατί παρόλο που η ίδια η βρώμη είναι ασφαλής, μπορεί να έχει «επιμολυνθεί» με σιτάρι, σίκαλη ή κριθάρι.

Το Επαγόμενο από Τροφικές Πρωτεΐνες Σύνδρομο Εντεροκολίτιδας (FPIES), είναι μία γαστρεντερική υπερευαισθησία στο φαγητό, συμβαίνει σε βρέφη και τυπικά προκαλείται από το γάλα αγελάδας ή τη σόγια, αλλά μερικές φορές και από άλλα φαγητά, συμπεριλαμβανομένης και της βρώμης. Τα συμπτώματα του FPIES δεν είναι άμεσα (κατά μέσον όρο 2 ώρες) και περιλαμβάνουν εμετό, διάρροια, λήθαργο και αφυδάτωση. Το FPIES δεν προκαλείται μέσω του θηλασμού ή εξαιτίας του φαγητού που καταναλώνεται από τη μητέρα, αλλά συμβαίνει όταν το υπεύθυνο φαγητό δοθεί απευθείας στο νεογνό.

https://athenslab.gr